“Gdy wrzesień z pogodą zaczyna, zwykle przez miesiąc pogoda trzyma”
To przysłowie budzi w nas nadzieję, iż po gorącym i burzliwym lecie, czekać nas będzie czas pięknej, stabilnej i prawdziwie jesiennej pogody. Wrzesień, bogaty w wydarzenia historyczne a uwikłany w walki z pandemią, związany jest tradycyjnie z powrotem dzieci i młodzieży do szkół lub zdalnej nauki, zaś na niebie, to okres równowagi między długością dnia i nocy. Te ostatnie, są już coraz dłuższe i często bezchmurne, co sprzyja obserwacjom astronomicznym. Wiele ciekawych zjawisk będziemy mogli zaobserwować na wrześniowym niebie. Postarajmy się w tym celu wykorzystać, z dala od miejskich świateł, wolny wieczór, aby chociaż przez chwilę spojrzeć w rozgwieżdżone niebo, by podziwiać gołym okiem Drogę Mleczną, rozciągającą się przez cały nieboskłon, od północnego do południowego horyzontu. Niewątpliwie te obserwacje ułatwi nam nowo otwarte, po generalnej przebudowie, Obserwatorium Astronomiczne w Niepołomicach.
Korzystaliśmy, na ile to było tylko możliwe, z uroków tegorocznego lata, a tymczasem – ani nie spostrzegliśmy się kiedy – Słońce w swej wędrówce po Ekliptyce systematycznie podążało ku równikowi niebieskiemu, przez co jego deklinacja – czyli wysokość nad równikiem – malała, a w związku z tym, dni stawały się nieubłaganie coraz to krótsze. Wieczorem, 22 września o godz. 21.21, Słońce znajdzie się na równiku niebieskim – w punkcie Wagi – po czym “przejdzie” z półkuli północnej nieba na południową i tym samym rozpocznie się u nas astronomiczna Jesień.
Niezależnie od tego faktu, w Niepołomicach w dniu 1 września, Słońce wschodzi o godz. 5.55 a zachodzi o godz. 19.23, natomiast 30 września, wschodzi o godz. 6.39 a zachodzi o 18.20, zatem w ciągu tego miesiąca ubędzie nam dnia w Małopolsce o 107 minut! Skutkiem istnienia zjawiska refrakcji w atmosferze ziemskiej – wszystkie obiekty na niebie widzimy nieco wyżej niż są one w rzeczywistości – faktyczne zrównanie długości dnia z nocą będzie dopiero 25/26 września. Ponadto, w piątek 24 września, planowana jest Małopolska Noc Naukowców – będą m. innymi: drzwi otwarte w MOA w Niepołomicach. Oby tylko dopisały nam wtedy humory, a przede wszystkim pogoda obserwacyjna.
Jeśli chodzi o stan aktywności magnetycznej naszej gwiazdy, to w tym miesiącu, podobnie jak to było w wakacje, należy się spodziewać małej ilości plam, pochodni, czy protuberancji, na tarczy naszej gwiazdy. Słońce bowiem znajduje się w stanie powolnego wzrostu aktywności w 25 cyklu jedenastoletniej aktywności.
Natomiast ciemne, prawie bezksiężycowe noce, dogodne do obserwacji astronomicznych, wystąpią w pierwszej dekadzie września, bowiem Księżyc rozpocznie ten miesiąc podążając do nowiu, który przypadnie w dniu 7.IX. o godz. 02.52, pierwsza kwadra 13.IX. o godz. 22.39, pełnia będzie 21.IX. o godz. 01.55 i ostatnia kwadra 29.IX. o godz. 03.57. Księżyc będzie w perygeum (najbliżej nas) 11.IX. o godz. 12, a w apogeum (najdalej od Ziemi) 26.IX. o godz. 24.
Jeśli chodzi o planety, to Merkurego można będzie obserwować bardzo nisko nad zachodnim horyzontem nieba przez cały miesiąc, a 14.IX. będzie w największej elongacji wschodniej (27 stopni), czyli odległości kątowej od Słońca.
Podobnie Wenus, z tym że przebywa znacznie wyżej na niebie niż Merkury, możemy ją obserwować przez dwie godziny po zachodzie naszej dziennej gwiazdy.
Mars kryje się w promieniach Słońca i pojawi się nam na porannym niebie dopiero w połowie listopada.
Natomiast w gwiazdozbiorze Koziorożca, możemy obserwować przez całą noc Jowisza, ze swoją wspaniałą gromadką galileuszowych księżyców. Przed nim, dzielnie kroczy na niebie Saturn, przystrojony w pierścienie z największym satelitą w układzie słonecznym Tytanem, których to możemy podziwiać już przez niewielką lunetę.
Uran będzie widoczny od północy w gwiazdozbiorze Byka, bowiem dopiero w dniu 5.XI. będzie w opozycji do Słońca. Natomiast w gwiazdozbiorze Wodnika, praktycznie przez całą noc można obserwować Neptuna, który 14.IX. będzie w opozycji do Słońca, ale do jego obserwacji trzeba się już posłużyć chociażby małą lunetką.
Aby w tym powakacyjnym miesiącu, móc obserwować Słońce, Księżyc i planety, najłatwiej będzie można skorzystać z lunet Młodzieżowego Obserwatorium Astronomicznego w Niepołomicach, które aktualnie jest już otwarte dla publiczności – szczególnie polecam Małopolską Noc Astronomiczną 24 września, bowiem wtedy też znajdziemy się nieomal na progu października, okresu – miejmy nadzieję – prawdziwie Babiego Lata i rozpoczynającego się nowego roku akademickiego. Na zakończenie przypomnijmy sobie staropolskie przysłowie:
“Jesień tego nie zrodzi, czego wiosna nie zasiała”
Wschody i zachody Księżyca – Wrzesień i Październik 2021
Wschody i zachody Słońca w Krakowie – Wrzesień 2021
Adam Michalec w Niepołomicach, 2 sierpnia 2021
