Kazimierz Kordylewski – Patron MOA

Kazimierz KordylewskiPatro­nem Mło­dzie­żo­wego Obser­wa­to­rium Astro­no­micz­nego w Nie­po­ło­mi­cach jest dr Kazi­mierz Kor­dy­lew­ski – pol­ski astro­nom z Krakowa.

Uro­czy­stość nada­nia imie­nia naszemu Obser­wa­to­rium odbyła się 9 paź­dzier­nika 2004 roku.
Kazi­mierz Kor­dy­lew­ski uro­dził się w Pozna­niu 11 paź­dzier­nika 1903 roku jako syn Wła­dy­sława i Fran­ciszki z domu Woroch. Do 1924 r. prze­by­wał w Pozna­niu. W 1922 r. w Gim­na­zjum im. św. Marii Mag­da­leny zdał egza­min doj­rza­ło­ści z odzna­cze­niem za dzia­łal­ność orga­ni­za­cyjną; przez 2 lata był pre­ze­sem sto­wa­rzy­sze­nia ide­owo-samo­po­mo­co­wego Sowa, sku­pia­ją­cego mło­dzież pol­ską i wyda­ją­cego dru­ko­wane cza­so­pi­smo Mło­dzież Sobie.

Astro­no­mię, którą zain­te­re­so­wał się już w 1913 r., stu­dio­wał od 1922 r. na Uni­wer­sy­te­cie Poznań­skim, po czym w 1924 r. prze­niósł się na dal­sze stu­dia do Kra­kowa, na Uni­wer­sy­tet Jagiel­loń­ski, uzy­sku­jąc od razu sta­no­wi­sko pra­cow­nika pomoc­ni­czego (asy­stenta) w Obser­wa­to­rium Astro­no­micz­nym UJ, pod kie­row­nic­twem prof.dra Tade­usza Banachiewicza.

W 1923 r. brał udział w wypra­wie niwe­la­cyj­nej Naro­do­wego Insty­tutu Astro­no­micz­nego im. M.Kopernika w Kra­ko­wie, a w latach 1924 i 1926 kie­ro­wał pra­cami polo­wymi dwu następ­nych wypraw, wyko­nu­jąc niwe­la­cję ści­słą wzdłuż szosy Kra­ków – Kielce. W 1926 r. uzy­skał abso­lu­to­rium. W tym samym roku doko­nał pierw­szego odkry­cia, mia­no­wi­cie nowej gwiazdy T Corvi.

Stu­dia i prace zagra­niczne wyko­ny­wał: w 1926 r. w Szwe­cji, Danii, Niem­czech i Cze­cho­sło­wa­cji, w 1927 r. w Lapo­nii Szwedz­kiej (orga­ni­za­cja i kie­row­nic­two jed­nej z 3 sta­cji obser­wa­cji zaćmie­nia Słońca), w 1928 r. w Niem­czech i Holan­dii (stał się człon­kiem Mię­dzy­na­ro­do­wej Unii Astro­no­micz­nej i brał udział w jej kon­gre­sie w Lej­dzie), w 1931 r. w Austrii i Dal­ma­cji. W 1932 r. uzy­skał sto­pień dok­tora filo­zo­fii w zakre­sie astro­no­mii w Uni­wer­sy­te­cie Jagiel­loń­skim. W 1934 r. został adiunk­tem. W 1936 r. brał udział w Pol­skiej Eks­pe­dy­cji na zaćmie­nie Słońca do Gre­cji, a przez dwa dal­sze mie­siące doko­ny­wał obser­wa­cji astro­no­micz­nych na wyspie Chios.

W 1929 r. zało­żył rodzinę, poślu­bia­jąc Jadwigę Pają­kówną (ich dzieci to: Jerzy, Zbi­gniew, Wanda Kor­dy­lew­ska-Dutka, Leszek).

Pod­czas wojny i oku­pa­cji nie­miec­kiej prze­rwał sys­te­ma­tyczną pracę naukową upra­wia­jąc ją tylko w mini­mal­nym stop­niu oraz doryw­czo, a zarob­ko­wał jako kupiec. Jed­no­cze­śnie pomocny był prof. T. Bana­chie­wi­czowi, roz­ta­cza­jąc opiekę nad mie­niem Obser­wa­to­rium w cza­sie uwię­zie­nia pro­fe­sora w Sach­sen­hau­sen, jak i po jego wysie­dle­niu z miesz­ka­nia w gma­chu Obser­wa­to­rium. W szcze­gól­no­ści zabez­pie­czył cenne astro­la­bia i inne zabyt­kowe przy­rządy, zako­pu­jąc je w piw­ni­cach Obser­wa­to­rium. Nie dopu­ścił też do zde­wa­sto­wa­nia zakładu i pozba­wie­nia go instru­men­tów na rzecz Obser­wa­to­rium w Pozna­niu. W 1944 r. wobec groźby wywie­zie­nia do Nie­miec ukry­wał się przez mie­siąc pod Kra­ko­wem we wła­snym ogro­dzie (zapu­ścił brodę).

Po wyzwo­le­niu Kra­kowa w 1945 r. nie­zwłocz­nie sta­wił się ponow­nie do pracy w Obser­wa­to­rium Astro­no­micz­nym UJ, roz­po­czy­na­jąc obser­wa­cje astro­no­miczne i podej­mu­jąc prace orga­ni­za­cyjne, w szcze­gól­no­ści przy wzno­wie­niu dzia­łal­no­ści Zakładu Apa­ra­tów Nauko­wych Naro­do­wego Insty­tutu Astro­no­micz­nego (zaj­mo­wał się nim od chwili powsta­nia w 1933 r., a od 1948 r. był jego kie­row­ni­kiem), prze­ję­tego w pełni roz­woju w 1951 r. przez Uni­wer­sy­tet Jagiel­loń­ski. Pod­jął także dzia­łal­ność spo­łeczną w orga­ni­zo­wa­niu i pro­wa­dze­niu Spół­dzielni Spo­żyw­ców Pra­cow­ni­ków Uniwersyteckich.

Pierw­szego wrze­śnia 1945 r. pod­jął się cza­so­wego kie­row­nic­twa Obser­wa­to­rium we Wro­cła­wiu, które – nie bez trudu – ode­brał z rąk wojsk radziec­kich. Po doko­na­niu prac porząd­ko­wych oraz orga­ni­za­cyj­nych prze­ka­zał je wraz z filią w Biał­ko­wie (wów­czas Bel­kawe) przy­by­łemu ze Lwowa w poło­wie paź­dzier­nika 1945 r. prof.drowi Euge­niu­szowi Rybce. W Obser­wa­to­rium Kra­kow­skim zor­ga­ni­zo­wał służbę czasu i od 1946 r. nada­wa­nie sygna­łów czasu przez Pol­skie Radio (nada­wał sygnały do 1975 r.). W 1954 r. zajął się orga­ni­za­cją prac nad budową radio­te­le­skopu w Krakowie.

W latach powo­jen­nych zaj­mo­wał nadal sta­no­wi­sko adiunkta, a od 1955 r. samo­dziel­nego pra­cow­nika nauki przy Kate­drze Astro­no­mii Obser­wa­cyj­nej, kie­ro­wa­nej przez prof. E.Rybkę (prof. T. Bana­chie­wicz zmarł w 1954 roku). Wykła­dał astro­no­mię z geo­gra­fią mate­ma­tyczną w Uni­wer­sy­te­cie Jagiel­loń­skim i w Pań­stwo­wej Wyż­szej Szkole Peda­go­gicz­nej w Kra­ko­wie i Rze­szo­wie, oraz astro­no­mię dla stu­den­tów fizyki w Uni­wer­sy­te­tach w Kra­ko­wie i Lubli­nie. Pro­wa­dził wykłady kur­sowe w Uni­wer­sy­te­cie Jagiel­loń­skim z zakresu astro­no­mii sfe­rycz­nej i prak­tycz­nej oraz astro­no­mii gwiaz­do­wej. Od 1957 r. pro­wa­dził wykłady mono­gra­ficzne zwią­zane z tema­tyką swo­ich spe­cjal­no­ści: z zagad­nień astro­nau­tyki, gwiazd zaćmie­nio­wych i mate­rii pyło­wej na orbi­cie Księżyca.

Dla doko­na­nia obser­wa­cji astro­no­micz­nych odby­wał liczne podróże zagra­niczne. W szcze­gól­no­ści: od 1952 r. do Cze­cho­sło­wa­cji, głów­nie w Tatry (na szczy­cie Łom­nicy w 1956 r. doko­nał odkry­cia dwóch Pyło­wych Księ­ży­ców Ziemi), na Węgry, głów­nie do Obser­wa­to­rium w górach Matra, do NRD do 2‑metrowego tele­skopu w Tau­ten­burgu pod Jeną. Był jed­nym z pierw­szych obser­wa­to­rów po jego zbudowaniu.

W 1966 r. jako orga­ni­za­tor i kie­row­nik eks­pe­dy­cji Pol­skiego Towa­rzy­stwa Astro­nau­tycz­nego do Afryki Wschod­niej wyru­szył stat­kiem P.L.O. uzy­sku­jąc z obser­wa­cji wizu­al­nych z pokładu statku dal­sze wyniki badań nad pyłami księ­ży­co­wej orbity (odkry­cie Pyło­wego Pier­ście­nia Ziemi). W 1973 r. w cza­sie podob­nej eks­pe­dy­cji do Afryki Zachod­niej i w 1974 r. wokół Afryki, zor­ga­ni­zo­wał prace nad Pyło­wymi Księ­ży­cami Ziemi, otrzy­mu­jąc obraz ich tar­czy (ame­ry­kań­skie obser­wa­cje foto­elek­tryczne z Orbi­tu­ją­cego Obser­wa­to­rium OSO‑6 dały tylko potwier­dze­nie ist­nie­nia bez infor­ma­cji o ich mikrostrukturze).

Wygła­szał liczne wykłady za gra­nicą: w Kijo­wie, TV Ber­liń­skim, Buda­pesz­cie, Ondrze­jo­wie pod Pragą, Amster­da­mie, Bruk­seli, Brnie, Ode­ssie, Gene­wie (CERN). Brał udział w kon­gre­sach Mię­dzy­na­ro­do­wej Unii Astro­no­micz­nej: w 1958 r. w Moskwie (łącz­nie z wyjaz­dem do Peters­burga, wów­czas Lenin­gradu), w 1964 r. w Ham­burgu, w 1967 r. w Pradze.

W Kra­ko­wie prace naukowe wyko­ny­wali u niego 4 astro­no­mo­wie węgier­scy, 2 buł­gar­skich i jeden z NRD. Był pro­mo­to­rem prac dok­tor­skich: mgra Jerzego Kre­inera – obro­nio­nej w 1970 r., mgra Zbi­gniewa Dwo­raka – obro­nio­nej w 1974 r.

W 1948 r. roz­po­czął pracę w Zarzą­dzie Pol­skiego Towa­rzy­stwa Miło­śni­ków Astro­no­mii oraz w Zarzą­dzie Pol­skiego Towa­rzy­stwa Astro­no­micz­nego, od 1956 r. był (z prze­rwami) prze­wod­ni­czą­cym Zarządu Kra­kow­skiego Oddziału Pol­skiego Towa­rzy­stwa Astro­nau­tycz­nego, w latach 1964–1980 dzia­łał w Zarzą­dzie Głów­nym tego Towa­rzy­stwa w War­sza­wie. W latach 1958–1967 był kie­row­ni­kiem Kra­kow­skiej Sta­cji Obser­wa­cji Sztucz­nych Sate­li­tów Ziemi. Od 1964 roku był człon­kiem Pol­skiego Towa­rzy­stwa Esperantystów.

Pra­cow­ni­kiem nauko­wym Obser­wa­to­rium Astro­no­micz­nego UJ był od 1924 r. do przej­ścia w 1974 r. na eme­ry­turę (50 lat z prze­rwą wojenną). Przej­ście na eme­ry­turę nie prze­rwało dzia­łal­no­ści nauko­wej i orga­ni­za­cyj­nej. Doro­bek naukowy obej­muje ponad 100 publi­ka­cji nauko­wych. Był zarówno nie­stru­dzo­nym obser­wa­to­rem gwiazd zmien­nych zaćmie­nio­wych jak i opra­co­wu­ją­cym te obser­wa­cje. Rów­no­cze­śnie pro­wa­dził na sze­roką skalę dzia­łal­ność popu­la­ry­za­tor­ską, m.i. w Towa­rzy­stwie Wie­dzy Powszech­nej, szko­łach, Pol­skim Radiu i Tele­wi­zji. Doce­nia­jąc dzia­łal­ność prof. T. Bana­chie­wi­cza dopro­wa­dził w 1955 r. do prze­nie­sie­nia zwłok z Cmen­ta­rza Rako­wic­kiego do gro­bów zasłu­żo­nych na Skałce. Jako żar­liwy patriota suge­ro­wał nazwa­nie odkry­tych przez sie­bie Pyło­wych Księ­ży­ców Ziemi – Księ­ży­cami Pol­skimi, a nie jak pro­po­no­wano – Księ­ży­cami Kordylewskiego.

Uzy­skał odzna­cze­nia: Srebrna Hono­rowa Odznaka PTMA (1971), Hono­rowa odznaka Komi­tetu d.s. Radia i Tele­wi­zji (1971), Hono­rowa odznaka Pol­skiego Towa­rzy­stwa Astro­nau­tycz­nego (1971), Brą­zowy Medal NASA (1972), Złoty Krzyż Zasługi (1973), Medal Komi­sji Edu­ka­cji Naro­do­wej (1974), Medal 500-lecia Uro­dzin Koper­nika (1974), Krzyż Kawa­ler­ski Orderu Polo­nia Resti­tuta (1979).

Pocho­wany został na Cmen­ta­rzu Rako­wic­kim w Kra­ko­wie, w pasie 25, nie­da­leko od grobu Józefa Die­tla. Zna­kiem roz­po­znaw­czym gro­bowca rodziny Kor­dy­lew­skich są wyryte na nagrobku gwiazdy Wiel­kiego Wozu – aste­ry­zmu gwiaz­do­zbioru Wiel­kiej Niedźwiedzicy.

[Bio­gra­fia za www.kordylewski.pl]

 

Wię­cej infor­ma­cji o naszym Patro­nie można zna­leźć na stro­nie http://www.kordylewski.pl/