“Przyszła jesień, ręce w kieszeń”
Przysłowie to prognozuje nam wypoczynek, ale zmienną ciepłą i pogodną Złotą Polską Jesień, której piękno wszyscy rokrocznie doceniamy i wykorzystujemy maksymalnie. Oczywiście cieszymy się z faktu, że Słońce nie próżnuje, chociaż niestety, jego deklinacja, czyli wysokość nad horyzontem z dnia na dzień maleje, a w związku z tym długość dnia, znacznie się skraca, z czym musimy się niestety pogodzić i do tego przyzwyczaić.
W Małopolsce ubędzie dnia aż 109 minut; z 11 godz. 39 minut na początku października, do 9 godz. 50 minut na końcu miesiąca. Słońce, w sobotę 1 października, wschodzi o godz. 6.40 a zachodzi o 18.19; natomiast w ostatnim dniu miesiąca, wzejdzie o 6.28 a schowa się pod horyzontem już o godz. 16.18. Wprost nie do wiary, ale ten dzień będzie jeszcze dłuższy od najkrótszego dnia roku o 104 minuty! Nasza dzienna gwiazda w dniu 22.X. przejdzie ze znaku Wagi w znak Skorpiona (czyli Niedźwiadka). Ponadto, 2.X. dojdzie do obrączkowego zaćmienia Słońca, które widoczne będzie na Pacyfiku i w Patagonii. W tym miesiącu nadal spodziewamy się zwiększonej aktywności magnetycznej Słońca (plamy, rozbłyski, protuberancje), związanej z licznymi centrami aktywności (plamami) w jego fotosferze. Nasza gwiazda podąża do maksimum swej aktywności w XXV cyklu, a przewidywane jest ono przez heliofizyków na przełomie lat 2024/25. Obecnie, często szykuje nam jakieś niespodzianki, którymi może nas zadziwić lub nawet zaskoczyć, dlatego też należy prowadzić bezpieczne obserwacje Słońca. Tu Uwaga! W nocy z 26/27 października (z soboty na niedzielę) śpimy rano o godzinę dłużej, przechodzimy bowiem na Czas Zimowy (środkowo-europejski), czyli cofamy dotychczasowe wskazania zegarów o godzinę. Oficjalnie, należy to uczynić w nocy o godz. 03, w niedzielę 27.X. Praktycznie zaś, najlepiej cofnąć wskazania zegarów o godzinę, jeszcze przed ułożeniem się do snu.
Ciemne bezksiężycowe noce, dogodniejsze do obserwacji astronomicznych, będą na początku i końcu miesiąca, bowiem kolejność faz Księżyca jest następująca: nów 2.X. o godz. 20.49, pierwsza kwadra 10.X. o godz. 20.55, pełnia 17.X. o godz. 13.26 i ostatnia kwadra 24.X. o godz. 10.03. W apogeum (najdalej od Ziemi) znajdzie się Księżyc dwukrotne: 2.X. o godz. 22 i 29.X. o godz. 24, a w perygeum (najbliżej Ziemi) będzie 17.X. o godz. 03. Nasz naturalny satelita Ziemi “spacerując” po październikowym niebie, przewędruje w pobliżu planet: Wenus (5.X. o godz. 22), Saturna (14.X. o godz. 20) i Marsa (23.X. o godz. 23). Zbliży się też do Plejad (19.X. o godz. 22), na odległość 1/10 stopnia!
Na jesiennym niebie, z wieczora, dostrzeżemy w kolejności gwiazdozbiory: Pegaza, Andromedy, Perseusza, Byka, a tuż po północy pojawią się nam na wschodzie już konstelacje zimowe Bliźniąt i Oriona.
Jeśli zaś chodzi o planety, to Merkury kąpie się, od ostatniej dekady września aż do połowy października, w promieniach Słońca, potem będzie widoczny wieczorem, nisko nad zachodnim horyzontem, do końca listopada. Natomiast Wenus, jako Gwiazda Wieczorna cały czas będzie widoczna w zorzach wieczornych, dobrą godzinę po zachodzie Słońca. Mars, widoczny będzie w drugiej połowie nocy w gwiazdozbiorze Bliźniąt, gdzie 21.X. zbliży się do Polluksa, najjaśniejszej gwiazdy w tej konstelacji, a następnie – końcem miesiąca – przemieści się do gwiazdozbioru Raka. Natomiast Jowisz wschodzi coraz wcześniej przed północą, goszcząc w gwiazdozbiorze Byka. Podąża wolno – jak przystało na olbrzyma – do opozycji, która nastąpi 7.XII. i wtedy widoczny będzie przez całą noc. Saturna, drugiego gazowego olbrzyma z pierścieniami, w tle gwiazdozbioru Wodnika, możemy obserwować od wieczora na wschodnim niebie, praktycznie przez całą noc, bowiem był już w opozycji 8 września. Uran gości w gwiazdozbiorze Byka, możemy go obserwować lunetą praktycznie przez całą noc, bowiem będzie w opozycji 17.XI. Natomiast Neptun przebywa w gwiazdozbiorze Ryb i widoczny jest przez teleskop od wieczora, też przez całą noc, bowiem był w opozycji 21.IX.
Już od 2 października, aż do 7 listopada, promieniują szybkie meteory z roju Orionidów, które wchodzą w górne warstwy atmosfery ziemskiej z prędkościami nieco ponad 60 km/sek. Maksimum roju przypada na 21.X., możemy wtedy oczekiwać 20 – 25 “spadających gwiazd” na godzinę. Radiant meteorów leży na granicy gwiazdozbiorów Oriona i Bliźniąt (południowo-wschodnia część nieba). Warunki obserwacji ich maksimum, będą złe, ponieważ Księżyc jest wtedy cztery dni po pełni, wschodzi o godz. 19.47 i świeci przez całą noc. Natomiast od 6 do 10 października (maksimum 7/8.X.), promieniują powolne, o zmiennej ilości, meteory Drakonidy, czyli ich radiant leży wysoko, w gwiazdozbiorze Smoka. Warunki do ich nocnych obserwacji będą dobre, bowiem Księżyc będzie 3 dni przed pierwszą kwadrą i zachodzi już przed godz. 20. Natomiast dla wzbudzenia nie tylko obserwacyjnych refleksji, po tegorocznej gorącej wakacyjnej pogodzie, odwołam się do sprawdzonego staropolskiego przysłowia:
“Na świętych Szymona i Judy (28.X.), spodziewaj się grudy”
Wschody i zachody Słońca
Wschody i zachody Księżyca
dr Adam Michalec,
dnia 13 września 2024
