Adam Michalec, październik 2020
Przyszła jesień, ręce w kieszeń.
Przysłowie to prognozuje nam chłodną lecz pogodną Złotą Polską Jesień, której piękno wszyscy rokrocznie doceniamy i wykorzystujemy, a z zimą będziemy musieli sobie jakoś poradzić. Oczywiście cieszymy się z faktu, że Słońce nie próżnuje, chociaż niestety, jego deklinacja z dnia na dzień maleje, a w związku z tym długość dnia, u nas na półkuli północnej, stale się skraca, z czym musimy się niestety pogodzić i do tego przyzwyczaić. W Małopolsce ubędzie dnia aż 107 minut; z 11 godz. 37 minut na początku października, do 9 godz. 50 minut na końcu miesiąca. Słońce, w czwartek 1 października, wschodzi o godz. 6.41 a zachodzi o 18.18; natomiast w ostatnim dniu miesiąca, wzejdzie o 6.28 a schowa się pod horyzontem już o godz. 16.18. Wprost nie do wiary, ale ten dzień będzie jeszcze dłuższy od najkrótszego dnia roku o 105 minut! Ponadto Słońce w dniu 23 października o godz. 07.50, przejdzie ze znaku Wagi w znak Skorpiona (czyli Niedźwiadka).
W tym miesiącu nadal spodziewamy się małej aktywności magnetycznej Słońca (plamy, rozbłyski, protuberancje), związanej z nielicznymi centrami aktywności w jego fotosferze. Nasza gwiazda, jest w minimum swej aktywności i nie może się przebudzić, lecz mimo tego często szykuje jakieś niespodzianki, którymi może nas zadziwić lub nawet zaskoczyć, dlatego też warto i należy prowadzić bezpieczne obserwacje Słońca.
Uwaga! W nocy z 24/25 października (z soboty na niedzielę) śpimy rano o godzinę dłużej, przechodzimy bowiem na czas zimowy (środkowo-europejski), czyli cofamy dotychczasowe wskazania zegarów o godzinę. Oficjalnie, należy to uczynić w nocy o godz. 03, w niedzielę 25.X. (dotyczy to w szczególności kolejnictwa i lotnictwa). Praktycznie zaś, najlepiej cofnąć wskazania zegarów o godzinę, jeszcze przed ułożeniem się do snu.
Ciemne bezksiężycowe noce, dogodne do obserwacji astronomicznych, będą w połowie miesiąca, bowiem kolejność faz Księżyca jest następująca:
- pełnia 1.X. o godz. 23.05,
- ostatnia kwadra 10.X, o godz. 02.40,
- nów 16.X. o godz. 21.31,
- pierwsza kwadra 23.X. o godz. 15.23
- i znów pełnia 31.X. o godz. 15.49.
W apogeum (najdalej od Ziemi) znajdzie się Księżyc 3.X. o godz. 19 i 30.X. o godz. 20, a w perygeum (najbliżej Ziemi) będzie 18.X. o godz. 02.
Ponadto, Księżyc, “spacerując” po październikowym niebie, przewędruje w pobliżu planet:
- Marsa (3.X. o godz. 5 – zakrycie, u nas niewidoczne i 29.X. o godz. 17),
- Wenus (14.X. o godz. 4),
- Merkurego (17.X. o godz. 20)
- Jowisza (22.X. o godz. 18)
- Saturna (23.X. o godz. 6).
Ponadto zbliży się do jasnych gwiazd: Aldebarana (6.X. o godz. 21.30) i do Regulusa (13.X. o godz. 5). Oj, będzie co obserwować!
Na naszym jesiennym niebie, z wieczora, dostrzeżemy w kolejności gwiazdozbiory: Pegaza, Andromedy, Perseusza, Byka, a po północy pojawią się nam na wschodzie, konstelacje Bliźniąt i Oriona.
Jeśli zaś chodzi o planety, to:
- Merkurego można będzie szukać nisko na zachodnim niebie, do połowy miesiąca, potem skryje się w promieniach Słońca.
- Na wschodnim niebie znajdziemy Wenus, która na dobre 2 godziny poprzedza wschód naszej gwiazdy.
- Marsa, goszczącego w gwiazdozbiorze Ryb, możemy obserwować przez całą noc, bowiem 13.X. będzie w opozycji do Słońca, a ponadto w odległości zaledwie 63 mln km od Ziemi.
- Jowisza można będzie jeszcze obserwować z wieczora, nisko na zachodnim niebie. Podobnie, ale nieco wyżej, dostrzeżemy Saturna, które to obie planety, gazowe olbrzymy, przebywają w gwiazdozbiorze Strzelca.
- Uran gości w gwiazdozbiorze Byka, a ponieważ 31.X. będzie w opozycji do Słońca, zatem możemy go obserwować przez całą noc.
- Natomiast Neptun po opozycji (11.IX.), przebywa w gwiazdozbiorze Wodnika i widoczny jest przez teleskop od wieczora, przez większą część nocy.
Już od 2 października, aż do 7 listopada, promieniują szybkie meteory z roju Orionidów, które wchodzą w górne warstwy atmosfery ziemskiej z prędkościami nieco ponad 60 km/sek. Maksimum roju przypada na 21.X., możemy wtedy oczekiwać 25 “spadających gwiazd” na godzinę. Radiant meteorów leży na granicy gwiazdozbiorów Oriona i Bliźniąt (południowo-wschodnia część nieba). Warunki obserwacji ich maksimum, będą dobre w tym roku, ponieważ Księżyc będzie przed pierwsza kwadrą i zachodzi o godz. 21. Natomiast od 6 do 10 października (maksimum 7/8.X.), promieniują powolne meteory Drakonidy, czyli ich radiant leży w gwiazdozbiorze Smoka. Warunki do ich nocnych obserwacji nie będą łatwe, bo Księżyc będzie 2 dni przed ostatnią kwadrą, wschodząc już o godz. 21.
Natomiast dla wzbudzenia nie tylko obserwacyjnych refleksji, po tegorocznej wakacyjnej, pandemicznej pogodzie, odwołam się do sprawdzonego po wielokroć w praktyce przysłowia:
Gdy październik ze śniegiem przybieży, to na wiosnę śnieg długo poleży.
Wschody i zachody Słońca w Krakowie – październik 2020 [PDF]
