“Czerwiec po deszczowym maju, często dżdżysty w naszym kraju”
Tak dosłownie, może nie będzie, bowiem z pewną nadzieją należy rozumieć to przysłowie, po chłodnej i zmiennej pogodowo tegorocznej wiośnie. Czerwiec ponadto, to okres najkrótszych nocy, oraz pięknych świtów i zmierzchów, dogodnych dla obserwacji nieba i ostatnich wiosennych spacerów. Mamy zatem krótkie ciepłe noce, które co prawda nie sprzyjają obserwacjom astronomicznym, bowiem w czerwcu praktycznie zmierzch przechodzi w świt, ale są one cenne dla miłośników nieba.
Tegoroczne astronomiczne Lato, rozpocznie się tuż przed południem, we wtorek 21 czerwca o godz. 11.14 – kiedy to Słońce w swej rocznej wędrówce po Ekliptyce, oddali się najbardziej na północ od równika niebieskiego, osiągając punkt przesilenia letniego, zwany punktem Raka. W tym dniu w Krakowie, Słońce w chwili przejścia przez południk, góruje nad horyzontem na wysokości prawie 63 i pół stopnia. Wzejdzie tego dnia o godz. 4.30, a zajdzie o 20.53, zatem dzień będzie trwał 16 godzin i 23 minuty; będzie to najdłuższy dzień (i najkrótsza noc) tego roku, a dłuższy od najkrótszego dnia roku, aż o 8 godz. i 18 minut.
Najwcześniej Słońce wzejdzie u nas już w dniu 15 czerwca (godz. 4.30) i takich wczesnych wschodów Słońca będziemy doświadczać przez 8 kolejnych dni. Najpóźniej zajdzie w dniu 19 czerwca (godz. 20.53), i tak późnych zachodów Słońca będzie aż 12. Dni w których Słońce będzie najdłużej nad horyzontem, doświadczymy przez cały tydzień od 17 do 24 czerwca. W tym też okresie, na św. Jana (24.VI), często padają obfite deszcze. Po tegorocznej zmiennej wiośnie, być może one nie wystąpią, zobaczymy. Tak czy inaczej będzie z pogodą, to na Dzień Dziecka, Słońce wzejdzie o godz. 4.36, a zajdzie o godz. 20.41. Dzień będzie trwał 16 godz. i 5 minut; będzie jeszcze krótszy o 18 minut od najdłuższego dnia roku. Natomiast ostatniego czerwca, Słońce wzejdzie o godz. 4.34, a schowa się pod horyzontem o godz. 20.53 i dzień będzie niezauważalnie, ale już krótszy od najdłuższego dnia roku o 4 minuty.
Aktywność magnetyczna Słońca w czerwcu będzie na dość wysokim poziomie, a znacznie podwyższona w drugiej dekadzie miesiąca, wtedy też możemy wieczorami liczyć na pojawienie się srebrzystych obłoków. Pamiętajmy, iż obserwacje plam na Słońcu prowadzimy wyłącznie przy zastosowaniu odpowiednich filtrów spektralnych, lub rzutowanego na ekran obrazu Słońca z lunety. Zainteresowanych takimi obserwacjami naszej gwiazdy, zapraszamy na dziedziniec, obok Młodzieżowego Obserwatorium Astronomicznego, gdzie w pogodne dni, będą zorganizowane specjalne pokazy Słońca.
Księżyc powita Lato w ostatniej kwadrze. Zatem bardzo krótkie, ale bezksiężycowe noce, będziemy mieli w ostatniej dekadzie czerwca, a kolejność faz Księżyca będzie następująca: pierwsza kwadra 7.VI. o godz. 16.48, super pełnia 14.VI. o godz. 13.52, ostatnia kwadra 21.VI. o godz. 05.11 i nów 29.VI. o godz. 04.52. W perygeum (najbliżej Ziemi) będzie 15.VI. o godz. 01.23, a apogeum (najdalej od Ziemi) będzie dwukrotnie: 2.VI. o godz. 01.14 i 29.VI. o godz.08.10. Księżyc w czerwcu zakryje planetoidy: 1.VI. Ceres, a 19.VI. Westę. Oba te zjawiska nie będą u nas widoczne. Ponadto, zbliży się znacznie na niebie do planet: Saturna 18.VI., Neptuna 20.VI., Jowisza 21.VI., Marsa 22.VI., Urana 25.VI., Wenus 26.VI. i Merkurego 27.VI., ale te zjawiska, niestety, nie będą u nas obserwowane w optymalnych momentach zbliżeniowych.
Jeśli chodzi o planety, to w czerwcu praktycznie wszystkie będą widoczne na porannym niebie. Zatem Merkurego znajdziemy od początku miesiąca, nisko na porannym niebie, tuż przed wschodem Słońca. Najlepsze, ale trudne warunki do jego obserwacji, przypadną w drugiej dekadzie czerwca. Jasna Wenus, pojawi się nam na godzinę przed wschodem Słońca, jako Jutrzenka, nisko nad horyzontem, nieco powyżej Merkurego. Czerwonawy Mars, dostępny będzie do obserwacji już w godzinę po północy, goszcząc w gwiazdozbiorze Ryb. Planety gazowe olbrzymy: Jowisz gości w czerwcu kolejno w gwiazdozbiorach Ryb i Wielorybie, a wschodzi o północy, zaś Saturn wschodzi na dobrą godzinę przed północą, goszcząc w Wężowniku. Możemy je zatem obserwować w drugiej połowie nocy, potem znikają oczywiście w promieniach wschodzącego Słońca. Natomiast Uran gości w gwiazdozbiorze Barana, a widoczny będzie nisko nad wschodnim horyzontem, krótko aż do świtu. Neptuna w Wodniku, można obserwować również na wschodnim niebie, w drugiej połowie nocy. Aby jednak dostrzec te dwie ostatnie planety gołym okiem, trzeba mieć jednak sokoli wzrok.
Natomiast w dniach od 22.VI. do 2.VII., będzie możliwość zliczania powolnych meteorów z czerwcowego roju Bootydów (czyli wylatujących z gwiazdozbioru Wolarza). Maksimum ich aktywności przypada na 28.VI., a Księżyc bliski nowiu nie będzie przeszkadzał w nocnych obserwacjach. Oby pogoda nam dopisywała. Zaś z drugiej strony, nasuwa się takie staropolskie przysłowie:
„Co się w lecie zarobi, tym się w zimie żyje”
Wobec tego, życzę Państwu, u progu zbliżających się pracowitych wakacji i nadchodzącego sezonu urlopowego, słonecznych i ciepłych dni, z jak najmniejszą ilością dziejowych burz.
Wschody i zachody Słońca
Wschody i zachody Księżyca
dr Adam Michalec
