Adam Michalec, sierpień 2020
Gdy wrzesień z pogodą zaczyna, zwykle przez miesiąc pogoda trzyma
To przysłowie budzi w nas nadzieję, iż po kapryśnym lecie, czekać nas będzie czas pięknej, stabilnej i prawdziwie jesiennej pogody. Wrzesień, poza wydarzeniami historycznymi, związany jest z powrotem dzieci i młodzieży do pandemicznie zreformowanych szkół, zaś na niebie, to okres równowagi między długością dnia i nocy. Te ostatnie, są już coraz dłuższe i często bezchmurne, co sprzyja obserwacjom astronomicznym.
Parę ciekawych zjawisk będziemy mogli zaobserwować na wrześniowym niebie, a wszystko zależeć będzie od naszych możliwości obserwacyjnych. Postarajmy się w tym celu wykorzystać, z dala od miejskich świateł, wolny wieczór, aby chociaż przez chwilę spojrzeć w rozgwieżdżone niebo, by podziwiać nawet gołym okiem Drogę Mleczną, rozciągającą się przez cały nieboskłon, od północnego do południowego horyzontu.
Korzystaliśmy, na ile to było tylko możliwe, z uroków tegorocznego lata, a tymczasem – ani nie spostrzegliśmy się kiedy – Słońce w swej wędrówce po ekliptyce systematycznie podążało ku równikowi niebieskiemu, przez co jego deklinacja – czyli wysokość nad równikiem – malała, a w związku z tym, dni stawały się nieubłaganie coraz to krótsze.
Po południu, 22 września o godz. 15.31, Słońce znajdzie się na równiku niebieskim – w punkcie Wagi – po czym “przejdzie” z półkuli północnej nieba na południową i tym samym rozpocznie się astronomiczna jesień.
Niezależnie od tego faktu, w Krakowie w dniu 1 września, Słońce wschodzi o godz. 5.55 a zachodzi o godz. 19.23, natomiast 30 września, wschodzi o godz. 6.39 a zachodzi o 18.20, zatem w ciągu tego miesiąca ubędzie nam dnia w Małopolsce o 107 minut! Skutkiem istnienia zjawiska refrakcji w atmosferze ziemskiej – wszystkie obiekty na niebie widzimy wyżej niż są one w rzeczywistości, zatem faktyczne zrównanie długości dnia z nocą będzie dopiero 25 września.
Jeśli chodzi o stan aktywności magnetycznej naszej gwiazdy, to w tym miesiącu, podobnie jak to było w wakacje, należy się spodziewać braku, lub ewentualnie bardzo małej ilości plam, pochodni, czy protuberancji, na tarczy naszej gwiazdy. Słońce bowiem znajduje się bowiem w stanie minimalnej aktywności, między 24 a 25 cyklem jedenastoletniej aktywności.
Natomiast ciemne, prawie bezksiężycowe noce, dogodne do obserwacji astronomicznych, wystąpią w trzecim tygodniu września, bowiem Księżyc rozpocznie ten miesiąc podążając do pełni, która przypadnie w dniu 2.IX. o godz. 07.22, ostatnia kwadra 10.IX. o godz. 11.26, nów 17.IX. o godz. 13.00 i pierwsza kwadra 24.IX. o godz. 03.55. Księżyc znajdzie się w apogeum (najdalej od Ziemi) 6.IX. o godz. 08, a w perygeum (najbliżej nas) będzie 18.IX. o godz. 16.
6.IX. Księżyc zakryje Marsa, u nas nad ranem, widoczne będzie tylko ich wzajemne ścisłe zbliżenie na niebie, liczone w minutach łuku. Ponadto Księżyc zbliży się, ale na nieco większe odległości, liczone w stopniach do: Wenus – 14.IX. nad ranem, do Jowisza 25.IX. nad ranem, a wieczorem tegoż dnia do Saturna. Będzie zatem co obserwować, byle nam się odpowiednia pogoda trafiła.
Jeśli chodzi o planety, to:
- Merkurego można będzie obserwować bardzo nisko nad zachodnim horyzontem nieba, przez cały wrzesień.
- Wenus pełni rolę Jutrzenki i poprzedza wschód Słońca o dobre dwie i pół godziny.
- Mars gości w gwiazdozbiorze Ryb, gdzie przygotowuje się do opozycji ze Słońcem, która będzie 13 października, zatem widoczny jest teraz na wschodnim niebie od późnych godzin wieczornych.
- W gwiazdozbiorze Strzelca, możemy obserwować na wieczornym niebie Jowisza, ze swoją wspaniałą gromadką galileuszowych księżyców.
- Za nim, dzielnie kroczy na niebie Saturn, przystrojony w pierścienie z satelitą Tytanem, co możemy podziwiać już przez niewielką lunetę, który również gości w Strzelcu. Polecam szczególnie obserwacje zbliżeń Księżyca do tych gazowych planet w dniu 25.IX., rano do Jowisza, a wieczorem do Saturna.
- Uran będzie widoczny od północy w gwiazdozbiorze Byka, bowiem dopiero w dniu 31.X. będzie w opozycji do Słońca.
- W gwiazdozbiorze Wodnika, przez całą noc można obserwować Neptuna, który 11.IX. będzie w opozycji do Słońca, ale do jego obserwacji trzeba się już posłużyć chociażby małą lunetką. Jego dostrzeżenie może nam ułatwić zbliżenie jasnego Księżyca w pełni do tej planety na odległość 4 stopni, dnia 2.IX. o godz. 23.
Na zakończenie zapamiętajmy staropolskie przysłowie:
Tej naszej Jesieni, świat się kolorami tęczy mieni.
Wschody i zachody Słońca w Krakowie – wrzesień 2020 [PDF]
Wschody i zachody Księżyca w Krakowie – wrzesień i październik 2020 [PDF]
