Adam Michalec, wrzesień 2019
Jeśli wrzesień będzie ciepły i suchy – pewnie październik nie oszczędzi nam pluchy
To przysłowie budzi w nas nadzieję, iż po gorącym lecie, czekać nas będzie czas pięknej, stabilnej i prawdziwie jesiennej pogody. Wrzesień, poza wydarzeniami historycznymi, związany jest z powrotem dzieci i młodzieży do zreformowanych szkół, zaś na niebie, to okres równowagi między długością dnia i nocy. Te ostatnie, są już coraz dłuższe i często bezchmurne, co sprzyja obserwacjom astronomicznym. Wiele ciekawych zjawisk będziemy mogli zaobserwować na wrześniowym niebie. Postarajmy się w tym celu wykorzystać, z dala od miejskich świateł, wolny wieczór, aby chociaż przez chwilę spojrzeć w rozgwieżdżone niebo, by podziwiać gołym okiem Drogę Mleczną, rozciągającą się przez cały nieboskłon, od północnego do południowego horyzontu.
Korzystaliśmy, na ile to było tylko możliwe, z uroków tegorocznego lata, a tymczasem – ani nie spostrzegliśmy się kiedy – Słońce w swej wędrówce po Ekliptyce systematycznie podążało ku równikowi niebieskiemu, przez co jego deklinacja – czyli wysokość nad równikiem – malała, a w związku z tym, dni stawały się nieubłaganie coraz to krótsze. Nad ranem, 23 września o godz. 09.50, Słońce znajdzie się na równiku niebieskim – w punkcie Wagi – po czym “przejdzie” z półkuli północnej nieba na południową i tym samym rozpocznie się astronomiczna jesień.
Niezależnie od tego faktu, w Niepołomicach w dniu 1 września, Słońce wschodzi o godz. 5.54 a zachodzi o godz. 19.25, natomiast 30 września, wschodzi o godz. 6.38 a zachodzi o 18.21, zatem w ciągu tego miesiąca ubędzie nam dnia w Małopolsce o 108 minut! Skutkiem istnienia zjawiska refrakcji w atmosferze ziemskiej – wszystkie obiekty na niebie widzimy wyżej niż są one w rzeczywistości – faktyczne zrównanie długości dnia z nocą będzie dopiero 25/26 września. Ponadto, w piątek 27 września, planowana jest Małopolska Noc Naukowców – będą m. innymi: drzwi otwarte w MOA w Niepołomicach, OA UJ na Bielanach. Oby tylko dopisały nam wtedy humory, a przede wszystkim pogoda obserwacyjna.
Jeśli chodzi o stan aktywności magnetycznej naszej gwiazdy, to w tym miesiącu, podobnie jak to było w wakacje, należy się spodziewać braku, lub ewentualnie bardzo małej ilości plam, pochodni, czy protuberancji, na tarczy naszej gwiazdy. Słońce bowiem znajduje się bowiem w stanie minimalnej aktywności, między 24 a 25 cyklem jedenastoletniej aktywności.
Natomiast ciemne, prawie bezksiężycowe noce, dogodne do obserwacji astronomicznych, wystąpią w pierwszym i ostatnim tygodniu września, bowiem Księżyc rozpocznie ten miesiąc po sierpniowym nowiu, podążając do pierwszej kwadry, która przypadnie w dniu 6.IX. o godz. 05.10, pełnia będzie 14.IX. o godz. 06.33, ostatnia kwadra 22.IX. o godz. 04.41 i nów 28.IX. o godz. 20.26.
Księżyc znajdzie się w apogeum (najdalej od Ziemi) 13.IX. o godz. 16, a w perygeum (najbliżej nas) będzie 28.IX. o godz. 04. Natomiast kolejno: 8.IX. Księżyc zakryje Saturna, a 9.IX. Plutona. U nas wieczorami, widoczne będą niestety tylko ich wzajemne zbliżenia na niebie.
Jeśli chodzi o planety, to:
- Merkurego można będzie obserwować bardzo nisko nad zachodnim horyzontem nieba, ale dopiero w ostatnim tygodniu września.
- Wenus i Mars kryją się w promieniach Słońca i są w tym miesiącu niewidoczne z Ziemi.
- W gwiazdozbiorze Wężownika, możemy obserwować na wieczornym niebie Jowisza, ze swoją wspaniałą gromadką galileuszowych księżyców.
- Za nim, dzielnie kroczy na niebie Saturn, przystrojony w pierścienie z satelitą Tytanem, których to możemy podziwiać już przez niewielką lunetę, bowiem gości on w gwiazdozbiorze Strzelca. Po południu w dniu 8.IX. Księżyc zakryje Saturna, a u nas, tegoż dnia z wieczora, można będzie obserwować tylko ich zbliżenie na nieboskłonie.
- Uran będzie widoczny od północy w gwiazdozbiorze Byka, bowiem dopiero w dniu 28.X. będzie w opozycji do Słońca.
- W gwiazdozbiorze Wodnika, przez całą noc można obserwować Neptuna, który 10.IX. będzie w opozycji do Słońca, ale do jego obserwacji trzeba się już posłużyć chociażby małą lunetką.
Aby w tym powakacyjnym miesiącu, móc obserwować Księżyc i jego zbliżenia do planet, najłatwiej będzie skorzystać z lunet Młodzieżowego Obserwatorium Astronomicznego w Niepołomicach, które aktualnie jest w przebudowie przy ul. Mikołaja Kopernika. Szczególnie tu polecam Małopolską Noc Naukowców – 27 września, bowiem wtedy też znajdziemy się szczęśliwie nieomal u progu października, okresu – miejmy nadzieję – prawdziwie Babiego Lata i rozpoczynającego się nowego roku akademickiego. Na zakończenie zapamiętajmy staropolskie przysłowie:
Tej jesieni, świat się zmieni
